15 przekonań ograniczających sukcesy finansowe Polaków

„Byt kształtuje świadomość” – powiedział Marks. Ale nie wyjaśnił, że ten byt ukształtowała wcześniej jakaś inna świadomość. To w końcu jak jest: mentalność tworzy biedę czy bieda mentalność ubóstwa? Takich sporów jest więcej. Czy pierwsze było jajko czy kura? Albo w psychologii: czy to, że jestem nerwusem, powoduje mój krzyk (osobowość wpływa na zachowanie), czy też mój krzyk czyni mnie nerwusem (zachowanie nadaje kształt osobowości)? I tak jak nie da się oddzielić umysłu od ciała, tak nie sposób oddzielić gospodarki od mentalności ludzi, którzy ją tworzą. W niniejszym tekście skupimy się na tym drugim czynniku – psychologicznym. Oto dlaczego Polacy generują swą mentalnością biedę, choć wcale nie muszą.

1. Finansowy wstyd

Wstyd powoduje zamknięcie się w sobie i zamiatanie problemów pod dywan zamiast ich rozwiązywania. W kontekście pieniędzy uniemożliwia konstruktywne i otwarte podejście do rozmowy o zarobkach i pensjach. Polacy nie potrafią tego robić (raport TNS Polska dla pracuj.pl) – wstydzi się tego aż połowa badanych, 30% czuje się wtedy obnażona, a 20% o pieniądzach rozmawiać się boi. Nie pomagają media – sensacją dnia jest pokazanie w negatywnym kontekście, jak wiele ktoś zarabia, co prowadzi do nakręcania spirali wstydu.

2. Zarobkowa pasywność

48% polskich pracowników nigdy nie poprosiło o podwyżkę, choć tylko 1% osób jest zadowolonych z tego, ile zarabia. Co czwarty nie wie, czy zarabia dużo, czy mało, bo nie ma orientacji rynkowej w wysokości pensji na swoim stanowisku. Ta pasywność powoduje frustrację – z jednej strony Polacy chcieliby więcej zarabiać, a z drugiej nie podejmują żadnego działania, by to zmienić. Liczenie na wyrozumiałość szefa czy realizację obietnic przez polityków może okazać się pobożnym życzeniem.

3. Bogaci są złodziejami

Wg badań 75% Polaków uważa, że duże pieniądze można zarobić jedynie znajomościami lub kombinowaniem. 20% twierdzi, że bogaty to złodziej. Słuchający tego Anglik nie rozumie, co jest złego w pomaganiu sobie znajomościami – networking jest OK, jeśli łączy się go z własnymi kompetencjami. „Kombinowanie” to cecha typowa dla Polaka (ten wyraz nawet nie ma odpowiednika w innych językach). Jeśli ktoś uważa, że zarabiając pieniądze, stanie się nieetyczny, będzie sabotował swój sukces finansowy i podcinał skrzydła innym. Brak etyki jest cechą ludzką, a nie finansową.

4. Ekonomiczna ignorancja

Społeczeństwa na dorobku charakteryzują się chęcią zarabiania – w Polsce pracuje się przeciętnie 51 godz. tygodniowo. Jednocześnie, ze względu na przeteoretyzowaną edukację publiczną, skupiającą się na budowie pantofelka czy dacie defenestracji praskiej, wiedza na temat pieniędzy jest dla Jana Kowalskiego niedostępna. Nie umie być przedsiębiorczy, nie rozumie podstawowych zasad ekonomii, nie wie, jak prowadzić biznes czy dobrze się prezentować. Zarabiać chce, ale nie wie jak.

5. Rozdzielenie szczęścia i sukcesu

Tak jak kiedyś w ograniczonej mentalności nie do pomyślenia było połączenie inteligencji i urody u kobiet, męskości i wrażliwości – u mężczyzn, tak dziś Polacy oddzielają od siebie szczęście i sukces. To pierwsze traktują duchowo – reprezentują je rodzina, miłość, przyjaźnie. To drugie to sukces materialny: pieniądze, samochody itd. Istnieje społeczne przekonanie, że albo jest się szczęśliwym i biednym, albo pustym i chciwym człowiekiem sukcesu. Jeśli więc ojciec dużo zarabia, na pewno nie bawi się z dzieckiem. Prawda wygląda zupełnie inaczej: mając więcej pieniędzy, można kupić czas wolny, łatwiej powiększyć rodzinę i pozbyć się zmartwień, które generuje bieda.

6. Pieniądze szczęścia nie dają

W Polsce mówi się, że pieniądze szczęścia nie dają. Ale statystyczna para najczęściej kłóci się właśnie o nie. Wiadomo też, że bieda generuje przemoc. Bycie szczęśliwym z komornikiem pukającym do drzwi jest niemożliwe. Kupowanie sobie wyjątkowych przeżyć (np. wakacji w pięknym miejscu) daje więcej radości niż nabywanie przedmiotów materialnych. Pomaganie innym daje zastrzyk endorfin, a dawanie prezentów zwiększa produkcję przeciwciał. Faktem jest, że za pieniądze nie można kupić uczuć, a po osiągnięciu pewnego pułapu (w USA: 150 tys. dolarów rocznie) jakość życia znacząco się nie zmienia. Ale i faktem jest, że za pieniądze można spełniać marzenia i uszczęśliwiać siebie i innych. Pieniądze nie dają szczęścia tym, którzy je mają.

7. Hipokrytyczna skromność

„Samochwała w kącie stała” i inne podobne teksty promują fałszywą skromność. Ten brak równowagi prowadzi do oszukiwania siebie, dzieci – przez rodziców, pracowników – przez szefów, obywateli – przez polityków. Syn pyta tatę, w jaki sposób odniósł sukces w życiu, a tata przez pryzmat fałszywej skromności odpowiada, że mu się udało. Zamiast powtarzalnej strategii („uczyłem się fachu, pracowałem wytrwale, konfrontowałem się z problemami zamiast od nich uciekać” itp.) uczy syna, że o sukcesie decydują los i przypadek. To nieprawda – przede wszystkim decydują o tym kreatywność, działanie, wytrwałość i odpowiedzialność.

8. Cierpienie jest cnotą

Mimo upływu 200 lat Polacy nadal powtarzają zdezaktualizowane modele romantyczne. Gustaw z Dziadów Mickiewicza wierzył, że miłość od początku jest skazana na niepowodzenie, a celem życia zakochanego jest cierpieć. Takie podejście dotyczy nie tylko miłości, lecz także innych kontekstów życiowych – Polak „równa do dołu” i wspiera postawy ofiarne bardziej niż sprawczych zwycięzców. Amerykanin tymczasem uważa biedę za życiową porażkę, a sukces – za cnotę. Prawda, jak zawsze, leży po środku. Cierpienie nie musi być cnotą, ale użalaniem się nad swoim lenistwem, podobnie sukces może być toksyczny i oparty na chciwości.

9. „A co powiedzą sąsiedzi?”

Zapytał o to klient sprzedawcę w prestiżowym salonie samochodów, zmartwiony, że będzie w swoim miasteczku wytykany palcami. Kupił więc nie takie auto, na które miał ochotę, ale takie, które spodoba się jego sąsiadom. W innej sytuacji lokalny przedsiębiorca co roku kupuje ten sam model w identycznym kolorze, by jego klienci nie zauważyli, że nabył nowy. Martwi go, że wtedy by pomyśleli, iż dorobił się ich kosztem. Martwienie się tym, co pomyślą innych, i życie ich życiem prowadzi na starość do największego żalu, jak pisała w swojej książce Bronnie Ware.

10. Wszystkim po równo

Oto sprawiedliwość rodem z komunizmu: każdy powinien dostawać tyle samo. „Dlaczego więc szef kupił sobie lepszy samochód, a nie dał mi podwyżki?” – pyta z pretensjami pracownik. Dlatego że podpisał z nim umowę na określonych warunkach. Dlatego że szef miał większe finansowe ambicje. Dlatego że stworzył system, który generuje mu pieniądze, a pracownik przyszedł na gotowe. Dlatego że jego rola w firmie jest ważniejsza i ma większe kompetencje. A dlaczego jeden mężczyzna ma piękną partnerkę, a drugi nie? Bo ten pierwszy się więcej uczył, zadbał o atrakcyjniejszą sylwetkę, rozmawiał częściej z kobietami, ryzykując odrzucenie. Dopóki ludzie różnią się mentalnością, równość w kontekście jakichkolwiek wyników pozostanie fikcją.

11. To wina rządu i szefa

Odpowiedzialność jest najważniejszą cechą poszukiwaną przez pracodawców u pracowników. Obwinianie kogokolwiek prowadzi do utraty sprawczości i czyni z człowieka ofiarę – podmiot działania sił zewnętrznych. Jeśli szef płaci za mało, można iść po podwyżkę. Jeśli nie ma pracy w małym mieście, można wyjechać do większego. Jeśli kraj jest zły, można wybrać się za granicę. Często zapominamy, że prezes firmy przebył bardzo długą drogę, zanim wspiął się na samą górę i że dla niego też to nie było proste. Polskie narzekanie zabiera czas i energię, a pretensje irytują. Działania za to motywują.

12. Skoro zarabiasz, daj mi za darmo

Czy najlepszym sposobem na pomaganie jest dawanie komuś? Większość ludzi wygrywających niebotyczne sumy na loteriach traci wszystko w ciągu kilku lat. Dawanie komuś pieniędzy może nie rozwiązać problemu, ale stworzyć postawę roszczeniową, promować lenistwo i wyuczoną bezradność. Można w ten sposób zepsuć pracownika, dziecko czy osobę bezdomną. Są różne formy pomocy. Można kogoś uczyć zaradności, by był bardziej przedsiębiorczy. Można przekazać mu inteligencję finansową, by wiedział, jak zarabiać. Świat niekoniecznie będzie lepszy gdy wszyscy mają tyle samo, ale gdy wszyscy są zaradni i samodzielni.

13. By zrobić duże pieniądze, trzeba mieć szczęście

Gdyby bazować na badaniach, to szczęścia nie da się zmierzyć – nie wiadomo, czym jest, jak działa, od czego zależy. Ale gdyby bazować na faktach, znajdzie się ich wiele. Według Toma Corleya, autora książki Rich habits – the daily success habits of wealthy individuals, bogatych charakteryzuje zestaw przekonań i nawykowych działań zupełnie innych niż te, którymi żyją niebogaci. Oto one:
– 70% bogatych spożywa posiłki zawierające mniej niż 300 kalorii śmieciowego jedzenia (junk food) dziennie. 97% ludzi biednych spożywa potrawy liczące co najmniej 300 kalorii śmieciowego jedzenia dziennie.
– 23% bogatych uprawia hazard, a biednych – 52%.
– 76% bogatych uprawia ćwiczenia sportowe cztery razy w tygodniu, biednych – 23%.
– 63% bogatych lubi słuchać książek audio podczas dojazdów do pracy w porównaniu do 5% biednych ludzi.
– 81% bogatych codziennie wykonuje listę zadań do zrobienia, biednych – 9%.
– 44% bogatych wstaje 3 godz. przed rozpoczęciem pracy, biednych – 3%.
– 80% bogatych ma nastawienie na konkretne cele, biednych – 12%.
– 86% bogatych wierzy w samodoskonalenie, biednych – 5%.
– 76% bogatych ma przekonanie, że złe nawyki są złe, biednych – 9%.
– 63% zamożnych rodziców motywuje dzieci do czytania dwóch lub więcej książek non-fiction w miesiącu w porównaniu do 3% ubogich.
– 70% zamożnych rodziców namawia dzieci do woluntariatu 10 lub więcej godzin w miesiącu w porównaniu do 3% ubogich.
– 79% bogatych robi network (buduje relacje) 5 godz. w tygodniu, biednych – 16%.
– 67% bogatych spisuje swoje cele w porównaniu do 17% biednych.
– 67% bogatych ogląda telewizję każdego dnia przez godzinę lub krócej w porównaniu z 23% biednych.
– 6% bogatych ogląda reality TV w porównaniu do 78% biednych.
– 74% bogatych uczy swoje dzieci dobrych codziennych nawyków sukcesu w porównaniu do 1% ubogich.
– 86% bogatych kocha czytać w porównaniu do 26% biednych.

14. Dorobił się kosztem innych

Statystyczny Polak kojarzy bogactwo z wykorzystywaniem innych. Nie zauważa, że ktoś dochodzi do sukcesu finansowego często wieloletnią, ciężką pracą. Że jest bardziej przedsiębiorczy, więcej ryzykuje, rozwiązuje trudniejsze problemy. Że jest uczciwy i działa zgodnie z prawem. Że istnieje także świat bez kombinacji, znajomości, wykorzystywania innych, bogatego tatusia – świat, w którym pieniądze zarabia się inteligencją, doświadczeniem i wyuczonymi umiejętnościami. Tych ludzi jest w Polsce coraz więcej. To pierwsze pokolenie milionerów, które nie wywodzi się z komunistycznej mentalności, ale korzysta z możliwości, które stwarza globalny rynek.

15. Pieniądze są złe

Nie są ani złe, ani dobre, ale tacy mogą być ludzie, którzy z nich korzystają. Jeśli ktoś był biednym idiotą, to z dużymi pieniędzmi będzie bogatym idiotą, bo pieniądze nie zmieniają ludzi, ale pokazują, jacy są naprawdę.

Kiedyś, gdy mieszkając w Niemczech w 2003 roku oddawałem krew za pieniądze bo ich potrzebowałem nie rozumiałem, że pieniądze trzeba umieć zarabiać tak samo, jak trzeba umieć jeździć samochodem. I że jest to umiejętność jak każda inna. Gdy się już jej nauczyłem, tak jak zawsze zacząłem uczyć innych. Jeśli będziecie chcieli Wy się jej nauczyć, zapraszam na moje szkolenie z zakresu inteligencji finansowej pt. Millions & Dragons wypełnionymi przepisami dotyczącymi zarabiania pieniędzy i prowadzenia biznesu. Więcej na: http://mateuszgrzesiak.com/millions-and-dragons/

Życzę Wam wszystkim zarabiania takich pieniędzy, byście o pieniądzach nie musieli myśleć i mieli ich tyle, by skupiać się na ważnych sprawach w życiu. Od tego momentu jest się wolnym i niezależnym od innych, bo przestaje mieć takie znaczenie, co zrobi rząd czy co stanie się na rynku. Pieniądze bowiem przestają być ważne dopiero wtedy, gdy się je ma.

Pieniądze są dobre.
Mając więcej, można podzielić się większą ilością.
Można zapewnić lepszą edukację przyszłym pokoleniom.
Można zatrudnić mądrzejszych od siebie ludzi, którzy stworzą efektywniejszy rynek.
Można przestać się bać rat kredytu, utraty pracy, niespodziewanej choroby.
Można cieszyć się tym, co ma świat do zaoferowania. A ma wiele.